卓尼杨土司管辖北山九旗黑错·达布老（གཙོ་བོའི་རྟམ་ལོ།） 据甘南文史资料《甘南藏族部落概述》中将卓尼北山诸旗记为“九个旗”即“日班麻旗”(རུ་བར་མའི་དམག་རུ།又称“康多旗”）、“勺哇旗”(ཤོ་བ་དམག་རུ།）、“岔麻隆地吾旗”(ས་དམར་རོང་འབྲོག་དམག་རུ།)、“约沙必拉辖(”རབ་སོ་སློས་ལུང་དམག་རུ།）、“土桥旗”(ཐོའུ་ཀྱོ་རོང་འབྲོག་དམག་རུ།)、“多麻旗”(སྟོད་མའི་དམག་རུ།)、“阿禾旗”(ཨ་འཁོར་ལུང་བའི་དམག་རུ།）、“沙麻隆住旗”(ཆག་མ་རོང་དམག་རུ།）和“口子下家旗”(འོབས་ཀའི་མར་ནང་དམག་རུ།）等，号称“北山九旗”(ཁྱ་དགེ་ཁང་ཐོག་ཕྱོགས་ཀྱི་དམག་རུ་དགུ）。北山区域是杨土司管辖的牧区，虽被分为九旗，但也有其它的分法和称呼，比如“勺哇卡松”(གཞོང་པ་ཁག་གསུམ།）即：“康多”(ཁང་ཐོག)、“多玛”(སྟོད་མ།)和“勺哇”(ཤོ་བ།)三部。据《安多政教史》记载：“北面的'勺哇卡松’被讹称为'雪昂卡松’地区……”；“惹卜察四部”(རེབ་ཚ་ཁ་བཞི）①即：洒麼农牧两部（ས་དམར་རོང་འབྲོག་ཤོག་ཁ།）、角缠阿禾部（གཅོད་ཆེན་ཨ་འཁོར་ཤོག་ཁ།）、土桥部(ཐོའུ་ཀྱོ་རོང་འབྲོག་ཤོག་ཁ།)和约沙必拉旗(རབ་སོ་སློས་ལུང་དམག་རུ།）等四部。据《安多政教史》记载：多玛寺·彭措噶丹林”是由“恰盖、赛哇、佐秀等地的喇嘛和官人，以及惹卜察·格却扎喜等负责，把许多小寺院聚拢起来，在惹卜察的公地日吉拉雪处，修建了这座寺院。又据记载：藏历第十五饶迥火兔年（1927年），惹卜察洪布玛毛其俊加（རེབ་ཚ་དཔོན་དམར་མོ་ཆོས་སྐྱོང་སྐྱབས།）之子丹增程来嘉措（བསྟན་འཛིན་འཕྲིན་ལས་རྒྱ་མཚོ།）任康多多玛寺（ཁང་ཐོག་སྟོད་མའི་དགོན།）法台；“跃斯科部”即：恰盖寺（ཁྱ་དགེ）直属部落，据说是吐蕃四大姓氏中的“东”（ལྡོང་།）部族。其为十八“察”系之一的“约沙”（约察）氏,从羊沙秋云逐水草游牧居聚此地,随着时间的推移,“跃斯科”渐渐被恰盖一词代替,在近代归属卓尼杨土司的领地，位于“卓尼北山地区”。  据甘南文史资料第十辑《甘南藏族部落概述》中说：“这些部落约在清朝初年被杨土司用武力征服后，虽然归顺了杨土司，但在心理上不服，所以自归顺至解放前，一直处在矛盾之中。他们多次想脱离杨土司统治，但均未得成。如清乾隆年间以南拉秀和录考加为首的部民，告状到陕西府，未能成功。后来在该地发生的小事由部落头人等组成的会议来决定，大事由洪布(དཔོན་པོ།)为首的各部落头人共同裁决。同时，他们的政治中心，逐转向恰盖寺。另外,分布在完冒、恰盖等乡的部分旗辖村落也逐渐成为江可寺的僧源与寺属庄园，俗称'六要岗’(གཡོག་སྒང་དྲུག)和'洒噶尔隆杰’(ས་སྒར་ལུང་བརྒྱད།八处寺院部落之意)。除以上部落外，还有沙麻赛藏、热索、贝隆等若干个部落组成北山各旗。”虽然在历史的长河中，部落与部落、土司与诸旗之间，难免有这样那样的矛盾和问题。但是，据记载：“1937年农历七月二十七日晚，卓尼土司杨积庆被谋杀后，长宪赵希晋和杨锡龄之长子杨景华等人闻讯后，在禅定寺发出鸡毛信，调出北山诸旗、朱扎七旗、车巴沟旗藏兵报仇。卓尼北山“洒麼农牧两部旗”（ས་དམར་རོང་འབྲོག་དམག་རུ།།）总管杨麻周接鸡毛信后，带领精悍藏兵200余人，从麻路巴龙、草岔沟、上卓尼向卓尼开进，禅定寺僧众及附近藏兵均云集在卓尼洮河两岸。农历八月十三日黎明，杨麻周率领藏兵数百人，攻破木耳桥，再战石媳妇，克博峪村。叛逆贼臣姬从周被击毙，方秉义逃往岷县，维持委员会溃散。杨麻周派数十人驻守博峪，追回杨氏财产，并亲自赴力赛接回杨氏夫人杨守贞等亲属，移居禅定寺僧纲衙门。”北山诸旗在这次为杨土司复仇的行动中起到决定性作用，特别是北山总管杨麻周身先士卒，并积极保护和拥立班玛旺秀（杨复兴）为新土司，彻底粉碎了敌人的阴谋。从中我们仍然能感觉到北山诸旗对杨土司的忠诚。又载：“公元1944年7月25日，为武力剿铲迭部等地种植鸦片，杨复兴土司（时洮岷保安司令）“调集拜来达加、桑旺朋地、善扎、迭当、车巴沟、恼索、土桥、日完马、角缠阿科等旗藏兵千余人，经麻路、贡巴寺、石巴沟”，并亲自率领诸旗民兵，由安绪嗣和杨景华两位团长陪同下抵达光盖山山麓；另一路则由刘济清参谋长和雷兆祥团长率领警卫连，'经达子多、卡车沟直抵光盖山下’，与杨部汇合。经过两个多月的武力铲烟，保安司令部和设治局等收缴烟浆278两，罚款银币2300元，行军口粮费银币1300元，收缴9支枪和4匹马”。这次行动中北山诸旗服从杨复兴土司调遣，又一次表现出了对杨复兴土司的忠诚。  按照卓尼杨土司管辖四十八旗的分法，北山各旗的分布情况如下：1.日班麻旗(རུ་བར་མའི་དམག་རུ།）。该旗亦称“康多旗”（ཁང་ཐོག་དམག་རུ།），下有六十户的部族村庄（དྲུག་ཐ་བ་ཚོ་བ།），其它为：永曲塘(གཡོན་ཆུ་ཐང་།）、扎占(བྲག་ཆེན་ནབ།）、扎郭(བྲག་དཀར་རྫ།)、边吉(སྤོས་མགོ)、康多(ཁང་ཐོག)、拉路(ལྷ་སྲུང་།)、落哇(བློ་བའི་དགོན།)。以上分布在康多乡境内。该旗设总管一人。 2.勺哇旗(ཤོ་བ་དམག་རུ།）。该旗下分初路、公尕、拉叭、大庄(རིན་ཆེན།)四个措哇，又分为四组。初路(ཆུ་ལམ།)与地瑞(དུ་རིས།)为一组；光尕(ཀོང་ག)，光尕湾(ཀོང་ག་ནང་།）、尖沟(རྒྱ་འབོ་ནང་།恰盖乡)为一组；拉叭(ར་བ།古村)、红土泉、郭加咀(མགོ་རྒྱ་ཐོ།）为一组；大庄(རིན་ཆེན།）、博路(བོ་ལུང་ནང་།）、地尕河(ཏིའུ་གི་ཐང་།)、力布湾(རིག)为一组。另外还有一个中旗辖：滋吾(རྩི་བོ།)、扎地寺(བྲག་ཏེའུ་དགོན་པ།）、洛巴(ལོ་བ་ནང་།)组成。以上均分布在勺哇乡境，内设总管一人。 3.岔麻隆地吾旗(ས་དམར་རོང་འབྲོག་དམག་རུ།) 。该旗下辖：岔巴(ཚ་བ།）、扎古那(བྲག་མགོ་ནང་།）、多吾那(དེའུ་ནང་།)、地吾多(དེའུ་མདོ།）、地吾甫(དེའུ་བུ་ཕུ།)、麻隆(མར་ལུང་།）。以上三旗设旗长一人。 4. 约沙必拉旗(རབ་སོ་སློས་ལུང་དམག་རུ།）。该旗亦称“尧洒旗”（གཡོ་སའི་དམག་རུ།），该下辖：夏拉地(ཞ་ར་དེའུ།)、贝隆(སྤོས་ལུང་།）、热(脑)索(རབ་སོ། )、尕藏(རྐང་བཟང་།)、拉盖(རབ་སྒོ)、巴大（བ་ཏག）、作那（རྫོང་ནང་།）。该旗所辖村落均在今恰盖乡境内，设总管一人。卓尼禅定寺著名高僧扎巴谢珠大师（ཅོ་ནེ་གྲགས་པ་བཤད་སྒྲུབ།），于藏历第十一饶迥木兔年（1675年）出生在今卓尼县恰盖乡脑索村（རབ་སོ་སྡེ་བ།），属于“约沙必拉旗”(རབ་སོ་སློས་ལུང་དམག་རུ།）。 5.土桥旗(ཐོའུ་ཀྱོ་རོང་འབྲོག་དམག་རུ།)。该旗下辖：达扎(སྟག་ཚང་ནང་།）、土桥(ཐོའུ་ཀྱོ།)、温布塘(འོམ་བུ་ཐང་།）、哈多（ཤར་མདོ།）、道日恰(རྡོ་རུའི་འཆའ།）、哈牙多(ཤར་གཡང་མདོ། )。以上均分布在今恰盖乡境内，设总管一人。 6.多麻旗(སྟོད་མའི་དམག་རུ།)。该旗下辖：多藏(རྡོ་ཚང་།）、吉尔那(ཀྱོའི་ནང་།)、力多(ཀླུ་མདོ།)、杓连(ཞོལ་ལམ།）、果札(མགོ་རྩ།)、上下赛哇(གསེར་བའི་ནང་།）、巴拉卡(དཔལ་ལག་ཁ།）、卡加(ཁ་གྱ།）、鼻子族(བའི་རྫི།)。以上分布在今康多乡境内，设总管一人。卡加更洒(ཁ་གྱ་དགུན་ས།)、罗豆(ལོ་དོ་ནང་།）、上卡加、围子等村是杨土司的暗门驻防村。 7.阿禾旗(ཨ་འཁོར་ལུང་བ་དམག་རུ།），又称“角缠阿禾旗”（གཅོད་ཆེན་ཨ་འཁོར་དམག་རུ།）。下辖：角缠三村(གཅོད་ཆེན་སྡེ་གསུམ།即：上角缠གཅོད་ཆེན་རུ་གོང་མ།中角缠གཅོད་གཅོད་ཆེན་རུ་བར་མ།下角缠གཅོད་ཆེན་རུ་འགབ་མ། ཨ་འཁོར་སྡེ་བ་བཞི། )、恰龙塘(ཁྱ་ལུང་ཐང་།）、柴木车(མཚེར་མོ་ཆེ།）、贝隆多(སྤོང་ལུང་མདོ།）、塘隆纳(ཐང་ལུང་ནང་།）以上在恰盖乡境内；根沙(དགུན་ས།)、贡恰(དགོན་ཆག)、拉德(ལྷ་སྡེ།)、卡样(ཁ་ཡངས།)、俄化(རྔོག་པ།)、阿盖（ཨ་ཀུབ།）、塔扎（ཐ་ཚང་།），以上分布在完冒乡境内。斜藏 (བསེ་ཚང་།)在申藏乡境内。 8.沙麻隆住旗(ཆག་མ་རོང་དམག་རུ།）。该旗下辖：去乎绕(ཆག་རོ། 包括日忙、牙齐合、玛齐合三村，在康多乡境内）。麻让(མ་རོང་། 在恰盖乡 )、地古多(དེའུ་གུ་ཕུ་མདོ། 在完冒乡境内)，设总管一人。据《洮州厅志》载：该旗由“哈力那族、沙而多族、哈巴族”组成。以上三族相互间距离较远，又在名称上有出入，有待进一步调查。 9.口子下家旗(འོབས་ཀའི་མར་ནང་དམག་རུ།）。该旗下辖：临潭遍都乡的口子下(འགག་མདོ།)、路路沟(ལུང་ཤུར་ནང་།)二村，店子乡为捏任(ཉིན་རུ་ནང་།)村，新城乡的咩下(གཡང་མར་ན།)村。设旗长一人，总管一人。 (图片来自网络) |
|
|
