【原】越南人的竹子情结︱Cây tre Việt Nam

世界上有1200多种竹子，越南就占了总数的三分之一。竹子在越南随处可见。

Trong số hơn 1200 loại tre khác nhau trên toàn cầu thì tại Việt Namđã chiếm tới 1/3 tổng số, chúng ta có thể bắt gặp cây tre ở khắp nơi trên toàn cõi Việt Nam.

或是遍布群山成片生长，聚成郁郁葱葱的一片竹海，山风起时顺势摇摆；或是顺着河道蜿蜒成林，扎根在两岸的沃土之中，坚实的护卫堤岸免受洪水冲跨；或是环绕着村庄与人为伴，为村民遮风挡雨蔽日纳凉，默默地见证着一个个村庄的历史变迁。

Tre mọc thành lũy thành rừng, hình thành cả một biển tre xào xạc đón từng cơn gió ngàn tràn về. Còn nữa là bờ tre uốn khúc quanh co làm bạn cùng dòng sông trong xanh chảy dài. Rễ tre bám chặt bờ đất phì nhiêu, kiên cường như người vệ sĩ bám đất bám bờ ngăn chặn những cơn lũ hung dữ. Còn nữa là những xóm thôn làng mạc được che chở bao bọc bởi những lũy tre trùm bóng mát rượi, cây tre luôn sát cánh cùng với những người dân làng chắn gió che mưa, chứng kiến bao sự thiên biến của lịch sử.

竹子渗透到了越南人民生活的方方面面，从饮食、生活用品、房屋建筑、工艺美术、乐器到文学领域，竹子不仅为人们的生活带来了便利，更成为了越南的文化符号。

Cây tre gắn bó chặt chẽ với đời sống các mặt khác nhau của con người Việt Nam, từ ăn uống ẩm thực, đồ dùng sinh hoạt, xây dựng nhà cửa, đồ mỹ nghệ, nhạc cụ đến lĩnh vực văn học nghệ thuật, tre không chỉ đem lại sự tiện lợi phục vụ cho đời sống sinh hoạt mà đồng thời cũng đi vào tâm thức con người và trở thành thứ phù hiệu đặc trưng trong văn hóa Việt Nam.

越南的竹文化，在越南各类竹制建筑上得到很好的体现。自古以来，竹子就因为有很好的防潮降暑功效，而且具有成本低廉、韧性良好、方便运输、建造快捷等优点，成为越南人建造房屋的主要材料。

Văn hóa tre ViệtNamcũng được thể hiện khá đầy đủ trong những kiến trúc khác nhau với một đặc điểm chung là sử dụng các loại vật liệu bằng tre. Bởi do có tính năng chống nóng ẩm tốt, giá thành thấp, dẻo dai, tiện lợi trong vận chuyển và dễ dàng trong thi công mà tre đã trở thành một trong những vật liệu chủ yếu trong xây dựng truyền thống tại ViệtNam.

时至今日，随着钢筋水泥等现代建筑材料的广泛应用，供人居住的竹制房屋已经逐渐减少，但是竹子却作为一种极富传统色彩和艺术价值的材料广泛用于各种咖啡馆、酒店、餐厅和展览馆等主题建筑之中。

Ngày nay, khi các loại vật liệu bê-tông cốt thép hiện đại đã trở nên phổ biến, nhà cửa được lợp dựng bằng tre ngày càng ít đi thì tre lại chuyển mình trở thành loại vật liệu mang tiêu chí văn hóa nghệ thuật truyền thống dùng cho những kiến trúc mang tính chủ đề như tiệm cà-phê, khách sạn, nhà hàng và gian trưng bày triển lãm v.v…

越南竹制建筑的代表作之一就是2010年上海世博会上的越南国家馆。2010年是越南首都河内成立1000年，河内在历史上又称升龙，因此越南馆将主题定为“河内——升龙1000周年”。

Nói đến những kiến trúc vật liệu tre tiêu biểu phải kể đến là Nhà triển lãm Quốc gia ViệtNamtại Triển lãm Hội chợ Thế giới Thượng Hải năm 2010. Đây cũng là thời điểm kỷ niệm 1000 năm Thăng Long—Hà Nội ViệtNam, vì vậy mà Nhà triển lãm ViệtNamđã xác định chủ đề là “Hà Nội—Thăng Long 1000 năm”.

为了展示越南在环境保护与城市发展方面的独特智慧，越南馆以“竹子”作为主打，用8万根竹子替代了钢、铁等建材，既美观大方，又能有效降低阳光的热量，努力营造远离都市喧嚣的感觉，还能让参观者联想到蜿蜒流淌的河流。

Nhằm thể hiện nét sáng tạo độc đáo về mặt bảo vệ môi trường sinh thái và phát triển đô thị, Nhà triển lãm Việt Nam đã lựa chọn “tre” làm loại vật liệu xây dựng chính, sử dụng tới 80.000 cây tre thay thế cho các loại vật liệu sắt thép, vừa đẹp mắt mà lại có tác dụng giảm sự hấp thụ của nắng nóng, nỗ lực tạo dựng giác cảm thanh tao cao nhã, tránh cảm giác huyên náo của chốn đô thị, khiến cho những người tham quan tựa như đến với một khu rừng tre với dòng nước trong xanh chảy dài.

越南馆正中央是一个大水池，舞台就搭建在水池上方。来自越南的艺术家在这里向游客展示已有一千多年历史的“水上木偶”表演。鸳鸯、龙凤等各色木偶在水中来往穿梭，表演者用各种竹子制作的乐器吹奏清脆激昂的乐曲，让游客感受到越南独具魅力的亲水文化和竹子情结。

Ngay giữa Nhà triển lãm ViệtNamlà một đầm nước rộng, sân khấu được dựng lên ngay giữa đầm nước. Các nghệ sĩ ViệtNamđã thể hiện tiết mục múa rối nước có bề dày lịch sử trên nghìn năm. Những đôi uyên ương, rồng phượng lướt qua mặt nước, những đòn tre và nhạc cụ cũng được gia công từ vật liệu tre đã điều khiển những con rối và tấu lên nhạc khúc du dương hình thành sự hấp dẫn độc đáo đối với khán giả và cũng thể hiện sự hòa quyện chặt chẽ của cây tre cũng như nguyên tố nước trong văn hóa Việt Nam.

竹子有着极佳的弹性、良好的强度，易于震动，天生就是用来制作乐器的上等材料。越南有代表性的乐器都是竹制的，独弦琴就是其中的代表。独弦琴是越南最大的民族——京族人最喜爱的一种弹拨乐器。

Tre dẻo dai bền bỉ, có tính đàn hồi tốt và dễ hình thành tác dụng cộng hưởng, là loại vật liệu thiên nhiên lý tưởng dùng để chế tác nhạc cụ. Nhiều loại nhạc cụ tiêu biểu tại ViệtNamđều được gia công bằng vật liệu tre, mà trong đó cây đàn bầu là một ví dụ điển hình. Đàn bầu là nhạc cụ rất được cộng đồng người Kinh—dân tộc lớn nhất tại ViệtNamưu ái.

最早的独弦琴琴身是由几节粗竹组合而成的，长型无底，呈平卧状，一根金属弦一头系于琴尾，另一头穿过喇叭形的葫芦，扎于插在琴头的小竹柄上。

Vào giai đoạn đầu thì cây đàn bầu được tổ hợp bởi vài khúc tre, có hình kéo dài, phần dưới không có bệ, sợi dây kim loại được gắn chặt suốt từ đầu chí cuối cây đàn, còn một mặt khác thì xuyên qua chiếc hồ lô hình loa kèn rồi cắm lên đầu một phên tre ngay đầu cây đàn.

演奏时,左手控制小竹柄以调节音量，右手用竹片拨动独弦，其音色优美清柔，婉转动听。除了独弦琴，越南还有竹丝琴、德朗琴、工琴、水琴等竹制乐器，在国内外享有美誉。

Khi biểu diễn, người diễn tấu tay trái giữ lấy phên tre nhỏ để điều tiết âm lượng, tay phải dùng một tấm phên tre nhỏ gảy lên dây đàn phát ra âm thanh du dương êm ái ngân dài. Ngoài cây đàn bầu, Việt Nam còn có nhiều loại nhạc cụ khác cũng được gia công bằng vật liệu tre như đàn tre, đàn Tơ-rưng, đàn công, đàn nước v.v… đều có tiếng tăm trong và ngoài nước.

竹雕也是很有特色的越南艺术。心灵手巧的越南人在竹子上雕刻各种精美的图案和文字，这些图案既有动植物，也有人物，有些还是民间传说以及历史上有名的人物，惟妙惟肖，具有极高的观赏价值和收藏价值。

Đồ khắc tre cũng là sản phẩm mang nét đặc sắc trong nghệ thuật ViệtNam. Những người thợ khéo tay đã để lại những đồ án và chữ viết tinh tế trên vật liệu tre, những đồ án này bao gồm cây cỏ hoa lá và nhân vật, và nhất là những nhân vật nổi tiếng trong truyền thuyết dân gian và lịch sử, hết sức sinh động hấp dẫn, rất có giá trị về mặt thưởng thức và lưu trữ.

竹子与越南人的生活息息相关，越南人在长期的生活中也对竹子产生了浓厚的感情。竹子不畏逆境、顽强生长、无私奉献的优秀品格日渐影响着越南人。越南也涌现出大量的文学作品和诗词歌谣赞美竹子，著名的越南民歌《美丽的竹子》就是典型代表。

Cây tre gắn bó chặt chẽ với sinh hoạt đời sống của con người Việt Nam và ngược lại trong quá trình lịch sử lâu dài này những người dân Việt Nam cũng đã sản sinh tình cảm đượm đà đối với cây tre. Đức tính bền bỉ ngoan cường, sự cống hiến vô tư thể hiện qua cây tre lại luôn là những nội dung tồn tại trong phẩm giá con người ViệtNam. Tại ViệtNamcũng xuất hiện một khối lượng đáng kể các tác phẩm thơ ca văn học ngợi ca cây tre, bài dân ca tiêu biểu “Cây trúc xinh” lại là một ví dụ điển hình về mặt này.

虽然时代在变迁，但是竹子在越南人的生活中依然重要，竹文化依然影响着一代又一代越南人。越南人的竹子情结也如同雨后的竹子一样，坚定挺拔，枝繁叶茂。

Mặc dù thời đại không ngừng thay đổi, nhưng cây tre vẫn luôn là nội dung quan trọng trong sinh hoạt đời sống tại ViệtNam, và tre luôn ảnh hưởng tới lớp lớp các thế hệ ViệtNam. Và tình cảm của con người ViệtNamđối với cây tre lại như măng non mọc sau cơn mưa xuân không ngừng phát triển vươn lên hình thành cây tre cứng cáp vững vàng trong mưa gió.